BREASTFEEDING: REDUCING THE RISK FOR OBSTRUCTIVE SLEEP APNEA©

Breastfeeding Abstracts, February 1999. Volume 18, Number 3, Pages 19-20

Author: Brian Palmer, D.D.S., Kansas City, Missouri

The nutritional, immunological, and emotional benefits of breastfeeding have long been discussed. This paper will address yet another benefit of breastfeeding, that of reducing the risk of snoring and obstructive sleep apnea (OSA).

Obstructive sleep apnea is a serious medical condition involving the ability to breathe while sleeping. A simplified definition of OSA is the stoppage/blockage of airflow for at least 10 seconds in the presence of respiratory effort while sleeping. OSA is usually characterized by loud snoring, daytime sleepiness, and interrupted sleep with periods of not breathing, which usually end in a snort. Other symptoms of OSA in adults include high blood pressure, morning headaches, depression, temperamental behavior, intellectual deterioration, poor job performance, impotence in males, and short-term memory loss. Symptoms in children include snoring, headaches, hyperactivity, developmental delay, behavior problems, restless sleep, nightmares, bed wetting (1-2) and attention disorders.(3)

How is OSA related to breastfeeding? Breastfeeding is important to the proper development of the swallowing action of the tongue, proper alignment of the teeth, and the shaping of the hard palate.(4-5) Bottle-feeding, pacifier use, and infant habits such as excessive thumb-sucking, arm-sucking, etc., can cause tongue thrusts and malocclusions. Occlusion and a high palate impact the flow of air through the airway and thus may contribute to OSA.

Based on the results of a1973 survey,(6) the American Academy of Pediatric Dentistry noted that 89 percent of children between the ages of 12 and 17 had some form of occlusal disharmony, and that 16 percent of youth had such a severe, handicapping malocclusion that treatment was mandatory. These figures are staggering when compared to my skull research,(4) and that of others,(7-11) which shows that before the invention of the modern baby bottle about 200 years ago, people had minimal malocclusion or decay.

Labbok(12) has shown a direct relationship between length of breastfeeding and occlusion; the longer the infant was breastfed, the better was the occlusion. Other authors(13-20) have shown that bottle-feeding, pacifier use and other habits can cause problems with breastfeeding or can lead to malocclusion. Farsi(21) showed that the longer a child was breastfed, the lower the incidence of digit and pacifier sucking. Hultcrantz(22) found that 6.2 percent of the children studied snored every night by the age of 4, and another 18 percent snored when they were sick. Among the snorers, more children used pacifiers than among the non-snorers (60 percent vs. 35 percent).

An article published in 1997 by a sleep research team from Stanford describes a formula for predicting OSA.(23) It states that individuals with high palates, narrow dental arches, overjets (lower jaw retruded), and large necks who are overweight are at risk for OSA. The information is extremely significant when one realizes that evidence from skulls shows that before the invention of baby bottles and pacifiers, high palates, narrow dental arches, and overjets were rare.

A high palate can impact occlusion and breathing. It can also narrow the upper dental arch and cause a crossbite. Since the roof of the mouth is also the floor of the nose, any increase in the height of the palate decreases the volume size of the nasal chamber. This decreased size can then increase the air resistance through the nose. High palates also lead to a narrowing of the posterior nasal aperture or choanae (skull opening at the back of the nose). A smaller opening means a narrower beginning of the soft tissue section of the airway. The narrower the beginning of the airway, the greater the risk of the airway collapsing. Skulls from eras where there was universal breastfeeding rarely have small posterior nasal apertures. Possibly, humans may not have had OSA at all before the invention of artificial nipples.

Anything placed in a child’s mouth excessively other than the mother’s breast can impact occlusion. The impact is affected by a number of factors, including intensity, duration, and frequency. While the soft breast adapts to the shape of the infant’s mouth, anything firm requires the mouth to do the adapting.(24) In addition, during breastfeeding, the tongue moves in a peristaltic motion underneath the breast.(25-27) This motion is critical for the proper development of swallowing, alignment of the teeth, and the shaping of the hard palate. (Movement of the tongue is also a reason for clipping a tight lingual frenulum in a newborn. This will allow the tongue to compress the breast and to develop proper motion. By preventing this motion, a tight frenulum can lead to a tongue thrust with a resultant malocclusion.)

Many factors, including heredity, influence malocclusion. Because of modern medicine, babies who might have died in the past are now surviving, including those with recessive genes that might impact occlusion. Other contributing factors to malocclusion include: inter-cultural marriages, size differences in parents, tight frenulums, tongue size, tonsil size, pathology, allergies, central nervous dysfunction affecting facial muscles, and even diet.(7) These factors alone, however, cannot account for the 89 percent rate of malocclusion found in 1973. Infant habits appear to be a major contributing factor to malocclusion.

The health and economic consequences of OSA are staggering. The best prevention is breastfeeding and keeping objects like pacifiers out of the mouth. Since craniofacial development is 90 percent complete by the age of 12,(28) it is important to intervene early.(29-35) The prevention of OSA is yet another reason that the public, health insurance companies, and health care professionals should recognize the importance of breastfeeding.

REFERENCES:

1. Weider, D., M. Sateia, R. West. Nocturnal enuresis in children with upper airway obstruction. Otolaryngol Head Neck Surg 1991; 105(3):427-32.

2. Timms, D. Rapid maxillary expansion in the treatment of nocturnal enuresis. Angle Ortho 1990; 60(3):229-33.

3. Chervin, R., et al. Symptoms of Sleep Disorders, Inattention, and Hyperactivity in Children. Sleep 1997; 20(12):1185-92.

4. Palmer, B. The Influence of Breastfeeding on the Development of the Oral Cavity: A Commentary. J Hum Lact 1998; 14(2):93-8.

5. Palmer, B. The Significance of the Delivery System During Infant Feeding and Nurturing. ALCA News 1996; 7(1):26-9.

6. Am Acad Pediatr Dent, Pediatr Dent 1995-96; Special Issue: Ref Manual, Vision Statement & Policies, 17(6):1-6,24-26,28.

7. Price, W.A. Nutrition and Physical Degeneration. 6th ed. New Canaan, Conn.: Keats, 1998.

8. Black, G.V. Operative Dentistry: The Pathology of the Hard Tissues of the Teeth, 2nd ed. London: Medico-Dental, 1914.

9. Torney, P.H., Prolonged, On-Demand Breastfeeding and Dental Decay: An Investigation. M.Dent.SC. thesis, Dublin. 1992.

10. Molnar, S., I. Molnar., Dental Arch Shape and Tooth Wear Among the Prehistoric Populations of the Murray River Valley, in Craniofacial Variations in Pacific Populations. Adelaide, S. Australia: Gillingham Printers, 1992., 99-111.

11. Larsson, E. Malocclusions in juvenile medieval skull material. Swed Dent J 1983; 7:185-90.

12. Labbok, M., G. Hendershot. Does Breast-feeding Protect Against Malocclusion? An Analysis of the 1981 Child Health Supplement to the National Health Interview Survey. Am J Prev Med 1987; 3(4):227-32.

13. Melsen, B., K. Stensgaard, J. Pedersen. Sucking habits and their influence on swallowing pattern and prevalence of malocclusion. European J Ortho 1979; 1(4):271-80.

14. Davis, D., P. Bell. Infant feeding practices and occlusal outcomes: A longitudinal study. Can Dent Assoc 1991; 57(7):593-4.

15. Paunio, P., P. Rautava, M. Sillanpaa. The Finnish family competence study: The effects of living conditions on sucking habits in 3-year-old Finnish children and the association between these habits and dental occlusion. Acta Odontol Scand 1993; 51(1):23-9.

16. Ogaard, B., E. Larsson, R. Lindsten. The effect of sucking habits, cohort, sex, intercanine arch widths, and breast or bottle feeding on posterior crossbite in Norwegian and Swedish 3-year-old children. Am J Orthod Dentofac Orthop 1994; 106(2):161-6.

17. Legovic, M., L. Ostric. The effects of feeding methods on the growth of the jaws in infants. J Dent Children 1991; 58(3):253-5.

18. Newman, J. Breastfeeding Problems Associated with the Early Introduction of Bottles and Pacifiers. J Hum Lact 1990; 6(2):59-63.

19. Picard, P. Bottle Feeding as Preventive Orthodontics. J Calif State Dent Assoc 1959; 35(3):90-5.

20. Larsson, E.F. The Prevalence, Etiology and Effect on the Dentition of Initial and Prolonged Fingersucking. in The Second International Symposium on Feeding and Dento-Facial Development. Chicago. 1988.

21. Farsi, N., F. Salama, C. Pedo. Sucking habits in Saudi children: prevalence, contributing factors and effects on the primary dentition. Pediatr Dent 1997; 19(1):28-33.

22. Hultcrantz, E., et al. The Epidemiology of Sleep Related Breathing Disorders in Children. Internatl J Pediatr Otorhinolaryngology 1995; 32 (Suppl):s63-s66.

23. Kushida, C., B. Efron, C. Guilleminault. A Predictive Morphometric Model for the Obstructive Sleep Apnea Syndrome. Ann Intern Med 1997; 127(8):581-7.

24. Drane, D. The Effect of use of Dummies and Teats on Orofacial Development. Breastfeeding Review 1996; 4(2):59-64.

25. Woolridge, M. The 'anatomy' of infant sucking. Midwifery 1986; 2(4):164-71.

26. Escott, R. Positioning Attachment and Milk Transfer. Breastfeeding Review 1989; 1(14):31-37.

27. Neil, J. Ultrasound in the Assessment of Breastfeeding Problems. in Australian Lactation Consultant Association (ALCA) National Conference. Hobart, Australia. 1996.

28. Shepard, J. et al. Evaluation of the Upper Airway in Patients with Obstructive Sleep Apnea. Sleep 1991; 14(4):361-71.

29. Rosen, C.L. Obstructive Sleep Apnea Syndrome (OSAS) in Children: Diagnostic Challenges. Sleep 1996; 19(10):S274-77.

30. Guilleminault, C. et al. Recognition of Sleep-disordered Breathing in Children. Pediatrics 1996; 98(5):871-82.

31. Zucconi, M. et al. Habitual snoring and obstructive sleep apnea syndrome in children: effects of early tonsil surgery. Internatl J Pediatric Otorhinolaryngology 1993; 26(3):235-43.

32. Meredith, G.M. Airway and Dentofacial Development. Am J. Rhinology 1985; 2(1):33-41.

33. Jamieson, A.G. et al. Obstructive Sleep Apneic Patients Have Craniomandibular Abnormalities. Sleep 1986; 9(4):469-77.

34. Pottenger, F., B. Krohn. Influence of breastfeeding on facial development. Arch Ped 1950; 67(10):454-61.

35. Cistulli, P, R. Palmisano, and M. Poole. Treatment of obstructive sleep apnea syndrome by rapid maxillary expansion. Sleep1998; 21(8):831-35.

Dr. Palmer is a private-practice dentist in Kansas City, Missouri. He has a special interest in the treatment of snoring and obstructive sleep apnea and has been doing self-funded research for more than 20 years on the collapse of the oral cavity and airway, tight frenulums, and infant caries.

Mazi sou!

Αυξέντιος Καλαγκός

Ο Ελληνας καρδιοχειρουργός που έχει σώσει 9.000 άπορα παιδιά.

Της Αννας Γριμάνη - Πορτρέτα: Γιάννης Βασταρδής

H καρδιά ενός μικρού παι διού είναι σαν το μπαλάκι του πινγκ-πόνγκ», είπε και κράτησε το κοριτσάκι στα χέρια του. «Πώς είσαι μικρή μου; » της ψιθύρισε, σε μια στιγμή ολόδική τους. Ο καρδιοχειρουργός Αυξέντιος Καλαγκός, που πριν από λίγες μέρες είχε σώσει τη ζωή της δίχρονης Σταυριάνας, είναι ένας σύγχρονος ιεραπόστολος της Ιατρικής. Εάν κάτι διαμορφώνει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του 48χρονου Ελληνα, δεν είναι η λαμπρή καρδιοχειρουργική του σταδιοδρομία ούτε η διευθυντική του θέση στην Καρδιοχειρουργική Κλινική του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου της Γενεύης. Είναι το γεγονός ότι αυτός ο διεθνούς φήμης επιστήμονας χειρούργησε με την ομάδα του, τα τελευταία δέκα χρόνια, 9.000 άπορα παιδιά!

Με αυταπάρνηση, την οποία κατά ένα μέρος τού «μετάγγισαν» στα χρόνια των μεταπτυχιακών σπουδών του σπουδαίοι δάσκαλοι όπως ο Μαγκντί Γιακούμπ και ο Αλέν Καρπαντιέ, ο Αυξέντιος Καλαγκός μοιράζει τη ζωή του ανάμεσα στην Ελβετία και τον Τρίτο Κόσμο. Το φιλανθρωπικό ίδρυμα «Coeurs pour tous» (Καρδιές για όλους), που δημιούργησε τον Ιούνιο του 1998, πλαισιωμένος από μια ομάδα χειρουργών με κοινά ιδανικά, προσφέρει ανεκτίμητες ιατρικές υπηρεσίες στους ξεχασμένους του κόσμου.

Ο γιατρός των φτωχών παιδιών, της μικρής Σταυριάνας, που φωτογραφήθηκε για το «Κ», ή της Νταϊάνας από τη Σερβία, η εικόνα της οποίας πέρσι έκανε διαδικτυακά το γύρο του κόσμου, ταξιδεύει μία εβδομάδα κάθε μήνα: Ερυθραία, Μοζαμβίκη, Αίγυπτος, Αλγερία, Ινδία, Λίβανος, Μαδαγασκάρη, Μαρόκο... Από τις καταβολές του, στα σοκάκια της Κωνσταντινούπολης, όπου μεγάλωσε, τον ακολουθεί πάντα η συμβουλή που του 'χε δώσει ο πατέρας του: «Να προσπαθήσεις να γίνεις κάποιος που προσφέρει στους άλλους». Ετσι κι έγινε. Ανθρωπος ιδιοφυής, ιδεαλιστής και ακαταπόνητος, ο Καλαγκός έχει δοθεί στο φιλανθρωπικό του έργο με παροιμιώδη θέληση κι επιμονή. «Οταν πήγα ύστερα από μεγάλη προσπάθεια να συναντήσω τον Γιακούμπ κι εκείνος έφυγε εκτάκτως απ' το Λονδίνο για μια επέμβαση, έμεινα σ' ένα παγκάκι έξω από το νοσοκομείο, μέχρι να γυρίσει», θυμάται...

Αποφοίτησε το '84, σε ηλικία 23 ετών, από την Αμερικανική Ιατρική Σχολή της Κωνσταντινούπολης, ειδικεύτηκε στη χειρουργική στο Λονδίνο και στη συνέχεια αφιέρωσε πέντε επιπλέον χρόνια σπουδών προκειμένου να αφοσιωθεί στην καρδιοχειρουργική παιδιών και νεογνών στο Παρίσι και στις ΗΠΑ, για να γίνει τελικά τακτικός καθηγητής στο πανεπιστήμιο της Γενεύης στα 40 του. Ως κάτοχος, σήμερα, της πατέντας «Kalangos Ring» -ένα πρωτοποριακό «δαχτυλίδι» που τοποθετείται στην παιδική καρδιά για την επιδιόρθωση της μιτροειδούς βαλβίδας και με αυτό από το 2005 έως σήμερα σώθηκαν 4.000 παιδιά- εκχωρεί τα δικαιώματα στο φιλανθρωπικό του ίδρυμα, για να μετεκπαιδεύσει στη Γενεύη γιατρούς και νοσηλευτές των χωρών του Τρίτου Κόσμου. «Ξεκίνησα την Ιατρική για να κάνω ειδικά καρδιοχειρουργική και ανυπομονούσα ως φοιτητής να τελειώσω τη Σχολή για να περάσω στην ειδικότητα», λέει. «Αν σας πω, όμως, πότε μου μπήκε η ιδέα, μπορεί και να γελάσετε… Οταν ήμουν μικρός, εφτά χρόνων, ο πατέρας μου, παθολόγος στην Κωνσταντινούπολη, με έστελνε ν' αγοράζω την εφημερίδα, και μια μέρα του '67 είδα στο πρωτοσέλιδο το μεγάλο γεγονός της πρώτης μεταμόσχευσης καρδιάς, που έκανε ο Μπάρναρντ στη Νότια Αφρική. Λέω του πατέρα μου «όταν μεγαλώσω, θα γίνω χειρουργός, όπως αυτός». Βέβαια τότε, ήταν η έκφραση του εντυπωσιασμού μου κι ένα παιδικό όνειρο, μεγαλώνοντας όμως, ποτέ δεν αποχωρίστηκα αυτό το όνειρο...».

Είναι πρωί στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο της Γενεύης και οι γονείς της Σταυριάνας, δύο νέοι άνθρωποι από την Αθήνα, φέρνουν το παιδί, που πριν από τρεις μέρες είχε βγει από το νοσοκομείο, για να το δει ο γιατρός. Η μικρή ήταν επείγουσα περίπτωση, έπρεπε να χειρουργηθεί σε διάστημα δύο εβδομάδων, διαφορετικά δεν θα ζούσε· στην Ελλάδα δεν αναλάμβαναν την επέμβαση δίχως μετάγγιση, όπως ζητούσε η οικογένεια λόγω θρησκευτικών πεποιθήσεων. «Μας είπαν για τον Καλαγκό ότι ήταν ο μόνος που θα έκανε, αυτήν τη στιγμή, την εγχείρηση», λέει η μητέρα. «Η πάθηση της μικρής διαγνώστηκε εκ γενετής, αλλά για την τωρινή «επιδιορθωτική» εγχείρηση, που ήταν καθοριστική, χρειαζόμασταν την υποστήριξη του καθηγητή και αυτού του νοσοκομείου. Οταν τον καλέσαμε, ήταν σε εγχείρηση και η γραμματέας του μας είπε ότι θα μας τηλεφωνούσε ο ίδιος. Φοβήθηκα αρχικά ότι θα αντιμετωπίζαμε πάλι την αδιαφορία που έχουμε συνηθίσει στην Ελλάδα και το παιδί δεν είχε κανένα χρονικό περιθώριο». Δύο ώρες μετά, χτυπούσε το τηλέφωνό τους. «Μας πήρε ο ίδιος, άκουσε το περιστατικό, μας είπε αμέσως ότι μπορεί να το αναλάβει και ότι για εκείνον είναι μια επέμβαση «ρουτίνας'' - προσπάθησε να μας καθησυχάσει. Μας είπε επίσης να κάνουμε κάποιες εξετάσεις και μας βοήθησε στα διαδικαστικά, ώστε να έρθουμε εγκαίρως καθώς το οξυγόνο του παιδιού στο αίμα λιγόστευε, μέρα με τη μέρα. Μας τηλεφώνησε κι άλλες φορές, μέχρι να φτάσουμε. Αντίστοιχο προσωπικό ενδιαφέρον δεν είχαμε δει ποτέ, από κανέναν γιατρό. Ξέραμε ότι είναι ένας γιατρός με μεγάλη εμπειρία και πειθαρχημένος σε αυτό που κάνει, αλλά μας εντυπωσίασε η συμπεριφορά του, πώς αυτός, που είναι τόσο σπουδαίος, μπορεί να είναι τόσο προσιτός και φιλικός».

Η Σταυριάνα κλαίει κατά τη διάρκεια της φωτογράφισης, η τομή της είναι νωπή, αλλά κάπως ηρεμεί όταν εκείνος τής γλυκομιλάει... «Χαμογελάς, μικρή μου;»

Η ευτυχία τού να σώζεις μια ζωή

Σας παρατηρώ, γιατρέ, με πόση συγκίνηση κοιτάτε το παιδί, αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει τίποτα άλλο για εσάς γύρω...

Συγκινήθηκα που την είδα καλά, ξέρετε σε τι κατάσταση ήταν; Τα χείλια της μαύρα, τα χέρια της μπλε και τώρα… πώς άλλαξε το χρώμα της! Δεν υπάρχει μεγαλύτερο δώρο από το να βλέπεις σε καλή κατάσταση τα παιδιά που χειρούργησες. Είναι η ευτυχία του χειρουργού!

Θα μπορεί να ζει φυσιολογικά;

Στη μικρή κάναμε μια επαφή μεταξύ δεξιάς κοιλίας και πνευμονικής αρτηρίας -αφού πρώτα τη διανοίξαμε- και σε τρία - τέσσερα χρόνια, όταν έχει μεγαλώσει η δεξιά κοιλία, σκοπός μας είναι να κλείσουμε αυτή τη μεσο-κοιλιακή επικοινωνία και να βάλουμε μόσχευμα. Μετά, θα ζει φυσιολογικά.

Η ιατρική συνείδηση αποκτάται;

Η γνώση αποκτάται και η εξέλιξη στην επιστημονική ζωή σημαίνει σοβαρότητα και πειθαρχία. Να μπορείς στο χειρουργείο να έχεις τον απόλυτο έλεγχο και να γνωρίζεις πολύ καλά τα δεδομένα. Η ευθύνη που έχεις, είναι καταρχήν ψυχική, γιατί αφορά τη ζωή του άλλου. Πρέπει, δηλαδή, να αισθανθείς ότι είσαι υποχρεωμένος να σώσεις τον ασθενή. Διευθύνοντας εδώ την κλινική, διδάσκω καρδιοχειρουργική φέτος σε 15 γιατρούς που κάνουν την ειδικότητά τους και τους λέω ότι «ο ασθενής σάς εμπιστεύεται, «παραδίδει'' την καρδιά του στα χέρια σας για να την θεραπεύσετε. Μη μου πείτε, «συγγνώμη, έκανα λάθος''. Ακόμη κι εγώ να σας συγχωρήσω, εκείνος που έχει πεθάνει θα σας συγχωρήσει;». Και για ν' απαντήσω στην ερώτησή σας, η ιατρική συνείδηση διαμορφώνεται από την προσωπική. Από τις επιλογές που κάνεις στη ζωή σου και την επίγνωση της έννοιας της θετικής πράξης. Σήμερα το πρωί είδα το παιδί… κι αυτό έφτασε για να με ανταμείψει.

Πόσες ώρες δουλεύετε;

Δεν μέτρησα ποτέ και δεν θέλω επιστήμονες δίπλα μου που να κοιτούν το ρολόι τους. Οι ανάγκες της Ιατρικής δεν αντιμετωπίζονται κατ' αυτό τον τρόπο. Κοιτάξτε, εγώ το βράδυ χειρούργησα, σήμερα με περιμένει άλλο ένα δύσκολο περιστατικό, έχω κοιμηθεί μία ώρα από χθες κι ακόμη εδώ είμαι…

Τι διδαχθήκατε από τους δασκάλους σας, Γιακούμπ και Καρπαντιέ;

Ο Γιακούμπ είναι ακούραστος άνθρωπος, μου το δίδαξε αυτό στην πράξη. Είναι απίστευτο, αλλά έκανε δύο - τρία χειρουργεία κάθε μέρα και μετά είχε το ιατρείο του, άρχιζε κατά τις 10 το βράδυ και μέχρι τις 2 το πρωί εξέταζε ασθενείς. Εάν τύχαιναν επείγοντα περιστατικά, συνέχιζε - ταγμένος άνθρωπος! Ξέρετε, στη χειρουργική δεν μπορείς να πεις «όχι, είμαι κουρασμένος, δεν μπορώ», γιατί αυτό σημαίνει ότι παρατάς τον ασθενή, με αποτέλεσμα τον βέβαιο θάνατο. Αυτό που κάνεις, είναι να υπερβείς τον εαυτό σου. Ο Καρπαντιέ, επίσης, δεν ήταν μόνο μεγάλος χειρουργός -ανακάλυψε τις τεχνικές για την ανεπάρκεια της μιτροειδούς- αλλά και μεγάλος δάσκαλος. Εμεινα δίπλα του τέσσερα χρόνια και μου έδωσε τον «ορίζοντα». Μου είπε: «Εάν δεν έχεις τη δυνατότητα να διορθώσεις μια πάθηση, πρέπει να κάνεις έρευνα και να βρεις λύση».

Και προς τα πού σας κινητοποίησε αυτή η προτροπή;

Αρχισα να ασχολούμαι με την έρευνα, πρώτα σχετικά με το «δαχτυλίδι» και στη συνέχεια με μια άλλη πατέντα, που θα μας επιτρέπει να αντικαθιστούμε τις άρρωστες βαλβίδες της καρδιάς με ζωικές βαλβίδες, νέας γενιάς. Σιγά-σιγά ολοκληρώσαμε τη μελέτη στα ζώα και θα περάσουμε στην κλινική μελέτη. Εφυγα το '94 για ένα διάστημα στην Αμερική κι έκανα διδακτορικό στη Χημεία, για να εκπαιδευτώ επιπλέον, ώστε να εξελίξω σε συνεργασία με τους ειδικούς τις ιδέες αυτές.

Τι ακριβώς είναι το πρωτοποριακό αυτό «δαχτυλίδι», που το «φορούν» και ζουν με αυτό τόσες χιλιάδες παιδιά;

Στην ανεπάρκεια μιτροειδούς, με απλά λόγια, το αίμα πηγαίνει περισσότερο στην αριστερή κοιλία και αυτή φαρδαίνει. Οταν διορθώνεται η μιτροειδής βαλβίδα, πρέπει ο χειρουργός να βάλει ένα «δαχτυλίδι» για να στενέψει κάπως, σε φυσιολογικό πλαίσιο, τον γνήσιο δακτύλιο της μιτροειδούς. Εκείνη την εποχή, δεν υπήρχε λύση για τα παιδιά σε σχέση με το «δαχτυλίδι» και το ποσοστό επιδιόρθωσης της βαλβίδας γι' αυτά ήταν πολύ χαμηλό. Τα «δαχτυλίδια» από τιτάνιο είναι σκληρά και δεν υπήρχαν παιδικά μεγέθη. Για την καρδιά ενός παιδιού έπρεπε να βρεθεί κάτι που να μας επιτρέπει να διορθώνουμε τις βαλβίδες, αντί να τις αλλάζουμε με την πάροδο των χρόνων. Κατασκευάσαμε, λοιπόν, το νέο «δαχτυλίδι» από μια άλλη ουσία, την πολυδιεξανόνη, η οποία μέσα σε έξι μήνες λιώνει μέσα στον γνήσιο δακτύλιο της μιτροειδούς αφήνοντας στη θέση της ένα περιφερειακό τοίχωμα που, ανάλογα με την ηλικία του παιδιού, μεγαλώνει. Και το παιδί δεν χρειάζεται να υποστεί άλλες επεμβάσεις.

Το παράδειγμα του πατέρα

Ξανασυναντιόμαστε αργά το απόγευμα στο γραφείο του, στον πρώτο όροφο του Hopital Universitaire de Geneve. Ο χώρος μυρίζει κανέλα! Μας δείχνει το μπουκαλάκι με το άρωμα.

«Το φορώ μετά το χειρουργείο, με ζωντανεύει».

Μου θυμίζετε την Πόλη κι αυτό που λέτε εκεί, ότι η κανέλα φέρνει κοντά τους ανθρώπους.

Μα κάθε τι μέσα μου είναι σε συνάρτηση με την Πόλη...

Μιλήστε μου για τον πατέρα σας.

Ηταν παθολόγος, αρχίατρος του παιδικού νοσοκομείου Μπαλουκλί στην Κωνσταντινούπολη. Οταν χάσαμε τη μητέρα μας, πολύ νωρίς, τα παράτησε και είπε ότι θα μεγαλώσει τα παιδιά του. Εγώ ήμουν 10 και η αδελφή μου 11 χρόνων. Ηταν μια δύσκολη επιλογή, γιατί ήταν νέος και μπορούσε να ξαναφτιάξει τη ζωή του, όπως και να εξελιχθεί ως επιστήμονας, διέθετε τα προσόντα. Στον Αγιο Στέφανο, είχαμε μια μονοκατοικία όπου έκανε και το ιατρείο του. Από το πρωί ώς το βράδυ ήταν με τους ασθενείς του και δύο μέρες τη βδομάδα εξέταζε δωρεάν τους φτωχούς. Αφήστε που έβγαζε από την τσέπη του όλα τα λεφτά που είχε και τους τα έδινε για ν' αγοράσουν φάρμακα.

Η φιλανθρωπία είναι βίωμά σας, λοιπόν.

Εκείνος ήταν αληθινός φιλάνθρωπος. Ο πατέρας μου διάβαζε με το κερί, για να σπουδάσει. Επειδή ο παππούς μου είχε χάσει τα πάντα με τη Μικρασιατική Καταστροφή, δεν είχε τη δυνατότητα να του αγοράσει ούτε τα βιβλία της Ιατρικής. Κι όταν μιλούσαμε, μου έλεγε: «Σκοπός σου να μην είναι τα χρήματα, αλλά τα έργα. Και να μη γυρνάς την πλάτη σου στις ανάγκες των άλλων». Σ' όλη του τη ζωή, ο ίδιος δεν κέρδισε λεφτά.

Εσείς, αλήθεια, τι άνθρωπος είστε;

Πιστός βαθιά - προέρχομαι από θρησκευτική οικογένεια. Κοιτάζω να κάνω καλά πράγματα, γιατί αυτό καλύπτει μιαν ευαίσθητη πλευρά του χαρακτήρα μου. Και δεν έκλεισα ποτέ τα μάτια μου στους άλλους… Λέω ότι ο Θεός σού δίνει τα υπόλοιπα, όταν έχεις ένα θετικό προορισμό στη ζωή σου.

Αυτή η ισχύς που οι χειρουργοί έχετε απέναντι στους άλλους ανθρώπους, ένα είδος «παντοδυναμίας», πώς επηρεάζει το χαρακτήρα σας;

Καλή ερώτηση αυτή. Στην καρδιοχειρουργική, όμως, υπάρχουν ορισμένες φορές και επιπλοκές. Και όταν συμβαίνει αυτό, αναρωτιέσαι σε ποιο σημείο τα πράγματα δεν πήγαν σωστά. Οταν ο γιατρός έχει συναίσθηση της ευθύνης του, είναι σε συνεχή αυτοκριτική για να βελτιώσει την εμπειρία του και να μειώσει τις πιθανότητες των επιπλοκών. Δεν αφήνεται στο αίσθημα αυτής της ισχύος.

Οι δυσκολίες, δηλαδή, γίνονται το μέτρο του.

Ακριβώς. Τη δύναμη σου τη δίνουν όχι οι επιτυχίες, αλλά το μέτρο, η επίγνωση ότι ως χειρουργός έχεις ν' αντιμετωπίσεις προβλήματα και επιπλοκές, οι συνέπειες των οποίων είναι απόλυτες: χάνεις τον ασθενή και κάποιες φορές οι ασθενείς είναι παιδιά. Και τότε το ψυχικό κόστος είναι τεράστιο. Οταν, πάλι, πετύχεις, όπως σήμερα, που ήταν ένα πολύ δύσκολο περιστατικό, με 50-50 πιθανότητες, νιώθεις χαρά. Εγώ ξέχασα κάθε κόπωση και είπα… «εντάξει, πέρασες ακόμη μια λευκή νύχτα, αλλά έκανες σωστή δουλειά κι έσωσες μια ζωή». Εάν ο χειρουργός δεν το αισθάνεται αυτό, σημαίνει ότι έχει χάσει κάτι το βασικό από την οντότητά του.

«Θυσίασα την επαφή με τα παιδιά μου»

Υπάρχουν στιγμές που αποζητάτε διαφυγές;

Ναι! Οι δύο θείες μου από την Πόλη, που μένουν στην Αθήνα και οι οποίες δεν έχουνε παιδιά. Απέναντί τους έχω ευθύνες και προσπαθώ να περνώ μαζί τους ορισμένες στιγμές, στην Ελλάδα που λατρεύω. Μετά, το καλοκαίρι ταξιδεύω στην Ιταλία, στη Βερόνα για να ακούσω όπερα κι έπειτα πηγαίνω στην Αίτνα.

Στο ηφαίστειο;

(Γελάει από την έκπληξή μου). Στο ηφαίστειο, ναι. Εχει μεγάλη ενέργεια, βγάζει συνέχεια καπνό... Και μου αρέσει να το παρατηρώ. Μένω σε ένα ξενοδοχείο απέναντι ακριβώς και τη νύχτα, να το βλέπατε, ο καπνός δημιουργεί ένα λευκό πανόραμα, είναι καταπληκτικό! Οταν βλέπετε τον καπνό, αισθάνεστε τη δύναμη της γης. Και την αντιλογία του συμπαντικού κόσμου, που δεν έχει σύνορα, με τον οριοθετημένο ατομικό μας κόσμο.

Και τι συμβαίνει τότε, έχει επιβολή σ' εσάς αυτή η εικόνα;

Ναι. Και σκέφτομαι την εξέλιξη του ανθρώπου. Τι είναι εκείνο που κάνει τον άνθρωπο να περνά από μια θετική σε μια αρνητική κατάσταση; Οταν αισθάνομαι την ανάγκη να συγκεντρωθώ σε άλλα θέματα, εκτός της επιστήμης μου, παίρνω τα τετράδιά μου και γράφω. Στο ηφαίστειο μένω με τις ιδέες μου, σε ένα νησί, μακριά… και είναι η μοναδική στιγμή που διακόπτω για λίγο την επαφή με το νοσοκομείο.

Σε διλήμματα ως προς την κατεύθυνση της ζωής σας βρεθήκατε;

Οχι, είχα μια κατεύθυνση, της θετικής πράξης και της συνεισφοράς στον κόσμο. Στην πορεία, απλώς μου έχουν γεννηθεί ερωτήματα για τη μεταφυσική διάσταση των πραγμάτων.

Την αποδέχεστε.

Μάλιστα. Κι επιχειρώ μέσα από διαβάσματα και προσωπικές σκέψεις ένα είδος διαλογισμού, χωρίς βέβαια αυτός να είναι αντίλογος στην επαγγελματική μου ζωή. Στην επιστημονική μου ζωή έχω κανόνες, έχω όρους και αυστηρό αυτοέλεγχο, είναι μια διαφορετική πραγματικότητα. Η Ιατρική απαιτεί ρεαλιστική προσέγγιση. Μόνο που ξέρω ότι έξω από αυτή την πραγματικότητα υπάρχει και η μεταφυσική διάσταση.

Σε ποια γλώσσα γράφετε;

Στη γαλλική γλώσσα, γιατί σε αυτή διάβασα πολλά βιβλία Φιλοσοφίας. Στο Παρίσι είχα το χρόνο να διαβάσω κι εκτός καρδιοχειρουργικής - ο Σαρτρ μού αρέσει, «ο διάβολος είναι οι άλλοι». Δεν πιστεύω στη λεγόμενη «κρίση» ή «καταδίκη» μετά το θάνατο. Ο Θεός είναι αγάπη, δεν είναι «εκεί» για να μας περάσει από έλεγχο, ο έλεγχος είναι εδώ.

Ποια είναι η κύρια αξία σας;

Η οικογένεια. Η ιστορία της οικογένειάς μου αρχίζει από τον 8ο αιώνα, μια βυζαντινή οικογένεια που εξελίχτηκε ώς τη σύγχρονη εποχή. Ως Ελληνας της διασποράς, θα πω και η πατρίδα.

Πώς φέρνετε το χρόνο στα μέτρα σας;

Με πειθαρχία. Εδώ, στην Ελβετία, εάν θέλεις να έχεις ακαδημαϊκή ζωή, πρέπει να κάνεις δημοσιεύσεις και αυτό το νοσοκομείο ζητάει σημαντική δουλειά στον κλινικό τομέα. Τα Σαββατοκύριακα της ζωής μου τα πέρασα μελετώντας, ώστε να μπορώ να διευθύνω και να μεταδώσω στους φοιτητές όσα έμαθα.

Τι θυσιάσατε;

Την επαφή με τα παιδιά μου, τον πιο θετικό έλεγχο στη ζωή τους, που για να υπάρξει πρέπει να περάσεις χρόνο μαζί τους - δυστυχώς δεν μπόρεσα να το κάνω. Να δημιουργήσω αυτή τη σχέση. Ο Κωνσταντίνος σήμερα είναι 22 χρόνων, σπουδάζει Νομικά στη Σορβόνη και ο Αλέξανδρος είναι μικρότερος, πηγαίνει ακόμη σχολείο.

Τι ανταποκρίνεται βάσιμα στην ευαισθησία σας;

Οι συγκεκριμένες στιγμές ευτυχίας, που δίνει το χαμόγελο των παιδιών που έγιναν καλά. Αύριο, το ξέρετε, πετάω για την Ινδία στις 4.30 π.μ., φτάνω η ώρα δύο της νύχτας και την επομένη το πρωί, ώρα έξι, πρέπει να είμαι στο χειρουργείο.

Πόσα χειρουργεία μπορεί να κάνετε εκεί, με την ομάδα σας;

Εξαρτάται από τις ανάγκες, και πέντε ταυτόχρονα.

Τι κάνετε για να διατηρείτε τη φυσική σας κατάσταση;

Δεν κάνω τίποτα, δεν έχω ούτε λεπτό. Ετρεχα πέντε χιλιόμετρα τη μέρα, αλλά τα παράτησα. Ομως, δεν καπνίζω, προσέχω τον τρόπο διατροφής, τρώω λίγο - το πρωί ένα μήλο, το μεσημέρι δεν προλαβαίνω να φάω, το βράδυ όταν επιστρέψω, ένα ψητό ψάρι συνήθως, με λαχανικά.

Το αγαπημένο σας πολίτικο φαγητό ποιο είναι;

Είναι…(γελάει) το ιμάμ μπαϊλντί, το απολαμβάνω στις θείες μου. Και πρέπει η μελιτζάνα να έχει μείνει αρκετά στο νερό, για να χάσει τελείως την πικράδα της, αλλιώς δεν τρώγεται.

Τελικά, εσείς οι Πολίτες είστε όλο μυστικά… της κουζίνας, της ζωής…

Αυτό είναι! Ενας τρόπος ζωής, η νοοτροπία των μυστικών μας…

«Ο Θεός μού έδωσε μια ορισμένη ζωή...»

Είναι μετά τις 11 η ώρα το βράδυ και βγαίνουμε μαζί από το HUG, στα φωτισμένα quai της λίμνης, η συνέντευξη έχει τελειώσει, «κλείσαμε» μιάμιση μέρα με τα διαλείμματα των επεμβάσεών του.

Εσείς, που κάθε στιγμή είστε σ' επαφή με τη ζωή και το θάνατο, βρήκατε έστω μια απάντηση στα ερωτήματά σας;

Αυτό που ένιωσα είναι ότι ο Θεός μού έδωσε μια ορισμένη ζωή, ορισμένες μέρες που είναι η ύπαρξή μου σε αυτό τον κόσμο και μια θετική φύση αγάπης. Οτι μου «ζητάει»να δώσω νόημα σε αυτή τη ζωή, χτίζοντας κάτι το θετικό, όχι μόνο για τα προσωπικά μου, αλλά και για τους άλλους - αυτό αντιλαμβάνομαι. Και ξέρω ότι, όταν ο άνθρωπος μεγαλώνει και ρίχνει μια ματιά στο παρελθόν, κάνει έναν απολογισμό πράξεων: «από πού ξεκίνησα και πού έφτασα».

Εσείς τι «απαντάτε» στον Θεό σας;

Οτι τον «συναντώ»καθημερινά, μέσα από την προσωπική μου συγκρότηση και ακριβώς γιατί ένας χειρουργός ισορροπεί πάντα ανάμεσα σε δύο ενδεχόμενα: είτε να κάνει ένα λάθος με ολέθριες συνέπειες είτε να σώσει μια ζωή. Η σωστή απόφαση, για την κατάλληλη τεχνική που θα ακολουθήσει, βασίζεται στην επιστημονική του γνώση αλλά και στην εσωτερική του δύναμη.

Οταν είστε στον Tρίτο Kόσμο, σε ξεχασμένα σημεία της Γης, πώς νιώθετε;

Εκεί ηύρα, νομίζω, κάτι που μπορεί να κτίσει το νόημα της ψυχής μου. Οι χώρες, όπως η Ελβετία, δεν με έχουν ανάγκη - εγώ σήμερα αδειάζω αυτή την έδρα, κάποιος άλλος θα πάρει τη θέση μου. Σ' εκείνα, όμως, τα μέρη όπου δεν υπάρχει η δυνατότητα εκπαίδευσης, η παρουσία μας έχει μεγάλη σημασία. Κανείς δεν μπορεί να καταλάβει, αν δεν το ζήσει, την άμεση ανάγκη που έχουν τα παιδιά σε αυτές τις χώρες, από ανθρώπους που είναι έτοιμοι να προσφέρουν ό,τι εμείς, ακόμη και σε συνθήκες κινδύνου. Ποτέ δεν το σκέφτηκα αυτό, γιατί δεν έχω φόβους στη ζωή μου. Κι εάν δεν είχα οικογένεια, θα μπορούσα να τα παρατήσω όλα και να ζήσω εκεί. Οσο… για τις τελικές υπαρξιακές απαντήσεις, τις έχει ο Θεός κι αυτή είναι η καλή πλευρά της ζωής. Με την αναζήτηση μπορεί να φτάσουμε σε ένα ανώτερο πνευματικό επίπεδο, κάνοντας θετικές πράξεις και δίνοντας κίνητρο στους άλλους ανθρώπους να βοηθήσουν. Και τότε, θα μπορούμε μια μέρα να πούμε «έκανα κάτι που θα μείνει»!

Φυτεύοντας τον «σπόρο» της καρδιοχειρουργικής: Το πρωτοποριακό μοντέλο δράσης του ιδρύματος «Coeurs pour tous»

To «Coeurs pour tous» ήταν ελβετικός οργανισμός που αναδιαμορφώθηκε ως φιλανθρωπικό ίδρυμα τον Ιούνιο του 1998 από τον καρδιοχειρουργό Αυξέντιο Καλαγκό και ομάδα γιατρών και νοσηλευτών του νοσοκομείου HUG, με σκοπό να χειρουργούνται δωρεάν άπορα παιδιά στις χώρες κυρίως του Τρίτου Κόσμου, να δημιουργείται νοσηλευτική υποδομή και να εκπαιδεύεται στην καρδιοχειρουργική μια μεγάλη ομάδα από το ιατρικό δυναμικό κάθε χώρας. Δύο μήνες μετά την ίδρυση του συλλόγου, εφαρμόστηκε το μοντέλο-πιλότος δράσης στη Γεωργία, όπου στήθηκε η πρώτη Παιδοκαρδιοχειρουργική Κλινική στην Tιφλίδα. Kατόπιν, εστάλη ο απαραίτητος εξοπλισμός, ενώ Γεωργιανοί γιατροί και νοσηλευτές εκπαιδεύτηκαν επί ένα χρόνο στη Γενεύη. Ακολούθησαν: Μαυρίκιος, Ερυθραία, Μαρόκο, Καζαμπλάνκα, Αίγυπτος, Αλγερία, Ινδία, Βενεζουέλα, Mαδαγασκάρη. Στη Mοζαμβίκη, το ίδρυμα δρα σε συνεργασία με τον αγγλικό σύλλογο του Mαγκντί Γιακούμπ «Η αλυσίδα της ελπίδας».

Tο «Coeurs pour tous», που μέχρι σήμερα έχει δώσει μια «νέα ζωή» σε 9.000 παιδιά, χρηματοδοτείται από μεγάλες δωρεές και από τα έσοδα της πατέντας «Kalangos ring». Κάθε χρόνο απαιτούνται για τις δραστηριότητες αυτές δύο έως τρία εκατομμύρια ευρώ.

Πηγή: Περιοδικό «Κ»

αυτοεκτίμηση του παιδιού

Γράφει η Μαρία Παπαδοπούλου, Συμβουλευτική Ψυχολόγος Παίδων & Ενηλίκων, Κινητή Μονάδα Ψυχικής Υγείας Παιδιών – Εφήβων, Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης

«Μαμά, εσύ ΠΡΕΠΕΙ να με ακούς,
γιατί αν δεν με ακούς εσύ,
όταν μεγαλώσω, δεν θα με ακούει κανένας!»
Στέλλα, 7 ετών, στη μαμά της

Η αυτοαντίληψη και αυτοεκτίμηση του παιδιού διαμορφώνονται με βάση τις σχέσεις μέσα στην οικογένεια, αλλά και του οικογενειακού κλίματος που επικρατεί. Δηλαδή, από τα μηνύματα που εισπράττει το παιδί από γονείς, αδέρφια, δασκάλους, φίλους, κτλ.

Στο μυαλό του παιδιού: 'Αξίζω' = με αγαπούν και με αποδέχονται οι γονείς μου.

Άτομα με υψηλή αυτοεκτίμηση σέβονται τον εαυτό τους, είναι σίγουρα για τις αποφάσεις τους, δέχονται την εποικοδομητική κριτική και έχουν συχνά περισσότερες επιτυχίες στη ζωή τους.

Άτομα με χαμηλή αυτοεκτίμηση έχουν ελάχιστο αυτοσεβασμό, δε νιώθουν βέβαιοι για τις αποφάσεις και τις πράξεις τους, νιώθουν ανασφάλεια, τα παρατάνε εύκολα με τις πρώτες δυσκολίες, είναι ευαίσθητοι στην κριτική, κατηγορούν τους άλλους όταν αποτυγχάνουν, αισθάνονται ότι δεν αξίζουν, έχουν χαμηλή αυτοπεποίθηση και περιμένουν την αποτυχία.

ΤΡΟΠΟΙ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ ΤΗΣ ΑΥΤΟΠΕΠΟΙΘΗΣΗΣ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ

-Προσπαθούμε να χαρακτηρίσουμε τη συμπεριφορά του παιδιού κι όχι το ίδιο το παιδί, π.χ. 'Είναι ανεύθυνο να γυρίζεις αργά χωρίς, να μας έχεις ειδοποιήσει', αντί για 'Είσαι τελείως ανεύθυνος!'. Επίσης, 'Σ'αγαπάω πολύ. Αυτό που έκανες όμως δε μου αρέσει'. Έτσι βοηθάμε το παιδί να κάνει το διαχωρισμό.

-Αποφεύγουμε τα αρνητικά σχόλια για την επίδοση του παιδιού και προσπαθούμε να υιοθετήσουμε μια στάση που θα δείχνει πως έχουμε εμπιστοσύνη στις ικανότητές του, π.χ. 'Καλή προσπάθεια. Κάθε φορά τα καταφέρνεις όλο και καλύτερα', αντί για 'Καλά δεν καταλαβαίνεις; Τόσες φορές στο εξήγησα. Μου φαίνεται δεν προσέχεις όταν σου μιλάω'.

-Φερόμαστε με σεβασμό απέναντι στο παιδί για να του δείξουμε πως είναι ένα σημαντικό άτομο. Αν κάνει κάποια ζημιά το παιδί, π.χ. ρίξει το φαγητό του στο πάτωμα ή σπάσει ένα βάζο να μην πούμε 'Πάλι;;;; Δε σου έχω πει να είσαι πιο προσεχτικός; Είσαι τελείως απρόσεχτος. Το κατέστρεψες το βάζο.' Είναι πολύ πιο ευεργετικό να περάσουμε στο παιδί το μήνυμα πως τα λάθη και οι απρόσεχτες κινήσεις διορθώνονται, δε φέρνουν την καταστροφή. Μπορούμε να ζητήσουμε από το παιδί να μας βοηθήσει να τα μαζέψουμε.

-Ενθαρρύνουμε το παιδί όταν αυτό δυσκολεύεται σε κάποιες περιστάσεις, κι έτσι θα καταλάβει πως πιστεύουμε στις ικανότητές του. Η ενθάρρυνση 'Είμαι σίγουρη πως αν προσπαθήσεις θα τα καταφέρεις. Μην το βάζεις κάτω τόσο γρήγορα!' βοηθάει το παιδί να αντιμετωπίσει τις δυσκολίες με πιο πολύ σιγουριά.

-Ας μη γίνουμε ο 'διορθωτής' κάποιων καταστάσεων. Μην κάνετε εσείς για τα παιδία πράγματα που μπορούν να κάνουν μόνα τους με λίγη παραπάνω προσπάθεια. Η υπερπροστασία προκαλεί ανασφάλεια στο παιδί κι έτσι αυτό εξαρτάται ολοκληρωτικά από εσάς. Έτσι μειώνεται η αυτοπεποίθησή του. Πιστεύει πως μόνο του δεν μπορεί να τα καταφέρει και περιμένει τη λύση από εσάς.

-Ας βοηθήσουμε το παιδί να δέχεται μαζί με τα προτερήματά του και κάποιες αδυναμίες του, κι έτσι σιγά σιγά θα μάθει να αγαπάει τον εαυτό σου. Ας του εξηγήσουμε πως όλοι έχουμε τα δυνατά και αδύνατα σημεία μας, ας μην το παροτρύνουμε να γίνει τέλειος, να είναι πάντα ο πρώτος και καλύτερος μαθητής στην τάξη! Αν δίνουμε έμφαση μόνο στο ότι πρέπει να τα κάνει όλα σωστά και τέλεια, χωρίς να αφήνουμε περιθώριο λάθους, δημιουργούμε άγχος και καταναγκαστικές συνήθειες στο παιδί.

-Να δείξουμε στο παιδί τρόπους να ξεπερνάει τις απογοητεύσεις και τις αποτυχίες του. Βρείτε μαζί του εναλλακτικές λύσεις και προσπαθήστε να συζητήσετε μαζί του το πώς ερμηνεύει αυτήν την αποτυχία του.

-Όταν σας μιλάει δώστε προσοχή σε αυτά που σας λέει. Μην τα θεωρείται ασήμαντα και μην κοροϊδεύετε. Δώστε τους χρόνο να σας πουν τη σκέψη τους, τα συναισθήματά τους, κι έτσι θα νιώσει το παιδί ότι ο γονιός του το σέβεται και το αντιμετωπίζει ισότιμα.

-Συμπεριλάβετε το παιδί σε καθημερινές απλές οικογενειακές αποφάσεις, π.χ. ρωτήστε το τι φαγητό να μαγειρέψετε, που να πάτε για διασκέδαση, τι ρούχο να φορέσετε και το παιδί σας θα νιώσει μεγάλη χαρά και περηφάνια.

-Αν το παιδί νιώσει πως το αποδέχεστε, το θαυμάζετε, το πιστεύετε τότε μόνο θα αποδεχτεί τον εαυτό του, θα θαυμάζει τον εαυτό του και θα πιστεύει στις δυνάμεις του. Έτσι δημιουργείται η αυτοπεποίθηση του.

-Η επικριτική στάση του γονέα ή δασκάλου, προκαλεί στο παιδί: λύπη, θλίψη, θυμό, αίσθημα μοναξιάς και δυστυχίας, ματαίωση, αίσθηση εξευτελισμού κι εξουθένωσης, είτε το δείχνει είτε όχι. Με αποτέλεσμα το παιδί να αισθάνεται φυλακισμένο και να μαθαίνει να παραιτείται πριν παλέψει για να φτάσει στο στόχο του.

Βιβλιογραφία
Marcoli, Α. (2001). «Ο θυμός των παιδιών. Παραμύθια για την κατανόηση της παιδικής συμπεριφοράς». Θεσσαλονίκη: University Studio Press.

Disruption of Lactogenesis by Retained Placental Fragments

M. Anderson, RN, BSN, IBCLC

1. 1. 139 Garfield Street, Haworth, NJ 07641, USA

Abstract

This case report describes a situation in which lack of milk production led the mother to seek help from a lactation consultant in private practice. Despite extensive breast stimulation with the baby at breast and mechanical breast expression, no milkwas produced. Retained placenta was suspected by the lactation consultant. The mother was later diagnosed with placenta increta. Only when this condition was diagnosed and resolved did milk onset occur. It is important to evaluate for retained placental fragments when lactation appears to be delayed.

ΤΟ ΒΗΜΑ - Καισαρική: υποθήκη στην υγεία των παιδιών μας - science

ΤΟ ΒΗΜΑ - Καισαρική: υποθήκη στην υγεία των παιδιών μας - science

Foremilk and Hindmilk

Over the course of her breastfeeding journey, it is almost inevitable that a mother will encounter the terms "foremilk" and "hindmilk". There is certainly no shortage of confusing and conflicting advice on the concept, which has led to a lot of misunderstanding.

What do the terms "foremilk" and "hindmilk" mean?

In The Breastfeeding Answer Book, "foremilk" and "hindmilk" were defined as follows:

• "Foremilk" is the milk the baby receives when he begins breastfeeding, which is high in volume but low in fat (1).

• "Hindmilk" is the milk near the end of the feeding, which is low in volume but high in fat (1).

Actually, the terms "foremilk" and "hindmilk" only really refer to samples of breastmilk taken right at the beginning of a feed ("foremilk") and samples of breastmilk taken right at the end of a feed ("hindmilk"). Even then, the advantage of using these terms is debatable.


Why?


A photo on Wikipedia "helpfully" shows two 25ml samples of human breastmilk: "foremilk" on the left and "hindmilk" on the right:

The problem with showing a sample of breastmilk from the start of a feed together with a sample of breastmilk from the end of a feed is that it tells us nothing about what happens to the breastmilk in between the two samples. Mothers end up mistakenly believing that their breasts make two different types of milk, and wonder how long they must feed for before the "foremilk" magically switches over into "hindmilk" (2).

So if the terms "foremilk" and "hindmilk" are misleading and there's no "magic switch" from one to the other, what really happens?

Since The Breastfeeding Answer Book was published in 2003, research in human lactation has advanced (2), so we now understand more about how breastmilk is produced:

Your breasts make just ONE type of milk

There is no magic switch between two different types of milk over the course of a feed. In fact, there is no sharp distinction between breastmilk at the start of a feed and breastmilk at the end of a feed (3). "Milk does indeed change consistency during a feed - but this happens gradually rather than suddenly" (4).




Why does the consistency of breastmilk change over the course of a feed?


The answer lies in what happens to the fat in breastmilk when breastmilk is

• produced:

Your breasts make just one type of milk, containing 'sticky' fat globules that tend to stick to each other and to the milk ducts in the breast as breastmilk is produced (2,3).

• stored in the breast:

Breastmilk produced between feeds moves down towards the nipple and collects in the breast, leaving increasing amounts of fat globules 'stuck' together further up the milk ducts (3).

• and emptied from the breast:

At the initial let-down, the milk at the beginning of a feed may be lower in fat because the fat globules are still 'stuck' further up in the milk ducts (5). As the feed progresses, the fat globules are flushed out of the milk ducts by milk ejections (4). As the breast is emptied and more and more fat globules become dislodged, the breastmilk increases in fat (3). This has the overall effect of a gradual increase in fat content of breastmilk in each breast independently as milk is removed.

How do we know that the increase in fat is gradual?


Studies involving several mothers have been conducted in which samples of breastmilk were taken at intervals over the course of a feed. The evidence from these studies suggests that the fat content of breastmilk increases gradually as the breast becomes progressively emptier over the course of a feed (6,7).

It's much easier to explain this gradual increase in fat content using pictures...

...so I visited The Countess of Chester Hospital, where several wonderful people enabled me to take consecutive small samples of breastmilk from one breast only over the course of one pumping session, and professionally photograph the results. The samples were then taken to the Cheshire and North Wales Human Milk Bank, where the fat content of each sample was analysed.


This is the snapshot we got of the gradual increase in fat content of my milk over the course of one pumping session:

A snapshot of my breastmilk:
At the time the samples were taken, I was tandem feeding. My youngest baby was just over 8 months old, had started baby-led-weaning, and was still about 90% breastfed.
Each test tube contains around 6ml of breastmilk.

Note the gradual colour change of each breastmilk sample. This is the gradual increase in fat content from the beginning of a feed (test tube 1) to the end of a feed (test tube 12).


Remove test tubes 2-11, and the result is a picture similar to the one on Wikipedia:

This shows a sharp contrast between the breastmilk at the very beginning and the breastmilk at the very end of a feed only - it tells us nothing about what happens to the breastmilk in between the two samples. Only the photo containing all 12 test tubes shows the complete picture: a gradual increase in fat content.




So what's that stuff that rises to the top of expressed breastmilk?


When breastmilk is left to stand for a while, it separates into two layers. Thisisn't the separation of "foremilk" from "hindmilk"; it is simply the fat in the milk rising to the top, not the separation of two different kinds of milk (4).

The reason this separation doesn't occur in a bottle of cow's or goat's milk you buy in a shop is that this milk has been homogenised.


"Whole homogenised milk is identical in fat and nutrient content to whole standardised milk however it has undergone a process known as "homogenisation" which breaks up the fat globules in the milk. This spreads the fat evenly throughout the milk and prevents a creamy layer forming at the top." (6)

After a while, the breastmilk in our test tubes separated into two layers (click on the image to open a larger version in a new window):

Note that the breastmilk in test tube 1 does, in fact, contain a layer of fat.


Note also the increasing thickness of the fatty layer that collects at the top of the breastmilk from test tubes 1-12. This further demonstrates a gradual increase in fat content from the beginning of a feed (test tube 1) to the end of a feed (test tube 12).


Again, removing test tubes 2-11 shows only a sharp contrast between the thin fatty layer that rises to the top of the breastmilk at the very beginning, and the much thicker fatty layer that rises to the top of the breastmilk at the very end of a feed.

This photo tells us nothing about what happens to the breastmilk in between the two samples. Remember: only the photo containing all 12 test tubes shows the complete picture: a gradual increase in fat content.




Showing us pretty pictures is nice, but how much fat did the breastmilk samples actually contain?


Before I continue, I must stress that this is just a snapshot of my breastmilk. It is unlikely that the results shown here will be an exact reflection of what happens to every mother's breastmilk. However, it does provide a rough idea of what happens, so here are the results of the analysis of each sample of my breastmilk:

TS = Total Solids, ie. the bulk of the rest of the milk
Protein, carbohydrate, fat and TS values are in grammes per 100ml


If looking at raw data isn't your thing, here's a line graph showing the amount of protein, fat, carbohydrates and total solids present in each of my 12 breastmilk samples (fat content is shown in red).

The graph clearly shows there was a gradual (if slightly wobbly) increase in fat content as the breast is emptied. Quite plainly, there is no arbitrary "magic switch" between two different types of breastmilk during a feed.




Remember, though, that all of this is just a tiny piece in a vast breastfeeding jigsaw...

Although it is true that the fat content does gradually increase as the breast is emptied, it is important to understand that the difference in fat content between milk at the beginning of a feed and milk at the end of a feed can vary greatly from mother to mother. Not only this, but it can vary greatly over a 24 hour period, even among individual mothers (2). The difference in fat content can also depend to some degree on the amount of time elapsed between each feed - this is another reason why it might not be a good idea to wait for your breasts to "fill up" before a feed.

The fuller the breast,

• the lower the fat content of the milk
• the greater the difference in fat content between the breastmilk at the beginning and end of a feed (2,3)

The emptier the breast,

• the higher the fat content of the milk
• the lower the difference in fat content between the breastmilk at the beginning and end of a feed (2,3)

This is not simply a case of the longer the feed, the higher the fat content: if there is a shorter gap between feeds (such as during periods of cluster feeding), the milk at the beginning of a feed may not necessarily be low in fat (2,8).

"Babies can show a wide variety of feeding patterns, suckling for varying lengths of time and at varying intervals over the course of a day, and maintain a healthy weight" (4,8)

We can and do get far to preoccupied with the issue of fat content - take another look at the graph showing the amount of protein, fat, carbohydrates and total solids present in each of my 12 breastmilk samples:

Did you spot the line labelled 'TS' (Total Solids)? That line represents all the other components of breastmilk which are important too!

The most important thing to remember is this:

In the vast majority of cases, as long as you are:

• breastfeeding on demand
• and allowing your baby to come away from the breast spontaneously at the end of a feed,

there is no need to worry about what's in the breastmilk your baby is getting.ALL of the components of breastmilk are essential for the growth and the physical and mental development of your baby, not just its fat content.

_________________________________________________________
Many thanks to:

Lynda Coulter (Cheshire and North Wales Human Milk Bank) for very kindly agreeing to analyse the samples of my breastmilk.

Janet Beech and Linda Gendler (Cestrian Ward, The Countess of Chester Hospital) for entertaining my mad idea and helping to co-ordinate the experiment.
Becca Williamson (Bosom Buddy breastfeeding peer supporter) for being my extra pair of hands.

Jenni Ross (Medical Photography, The Countess of Chester Hospital) for taking such excellent photos of my breastmilk samples.

_________________________________________________________

References

(1) Mohrbacher, N et al (2003) The Breastfeeding Answer Book
(2) Mohrbacher, N (2010) Worries About Foremilk and Hindmilk
(3) Bonyata, K (2005) I'm confused about foremilk and hindmilk - how does this work?
(4) Jay, E (2009) Where does fore-milk end and hind-milk begin (and does it actually matter)?
(5) Thomas, C (2010) Foremilk/Hindmilk and a lot of confusion!
(6) Exp Physiol. 1993 Nov; 78(6):741-55
(7) Paediatric and Perinatal Epidemiology. 2002 Oct;16(4)355-60

(8) Pediatrics. 2006 Mar;117(3)e387-95

πηγη:thefunnyshapedwoman.blogspot.com